
Devasa A23a buzdağı, Antarktika'daki buz sahanlığından koptuğundan bu yana 3.000 km'den fazla yol kat etti. Speed 3 filminin potansiyel konusu gibi görünen bir olayda, dünyanın en büyük buzdağlarından biri uzak bir İngiliz adasına çarparak vahşi yaşamı tehdit ediyor ve potansiyel olarak ekosistemi değiştiriyor. A23a olarak bilinen mega buzdağı şu anda deniz kuşlarına, fil ve kürklü foklara, Kral ve İmparator penguenlerine ev sahipliği yapan Britanya toprağı Güney Georgia'ya 280 km uzaklıkta bulunuyor. Ancak buzdağlarının ne zaman adaya çarpacağı ya da çarpmadan önce parçalanıp parçalanmayacağı henüz belli değil.
2004 yılında adaya daha küçük bir buzdağı olan A38 çarpmış, penguen yavruları ve fok yavruları yiyecek bulma yollarının devasa buz parçaları tarafından kapatılması sonucu sahillerde açlıktan ölmüştü.
Bu dev buzdağı nasıl oluştu? Dünyanın en eski ve en büyük buzdağlarından biri olan A23a, Londra'nın iki katı büyüklüğünde ve yaklaşık bir trilyon ton ağırlığında. Antarktika'nın Filchner Buz Sahanlığı'ndan 1986 yılında kopan bu buzdağı, neredeyse 30 yıldır deniz tabanına sıkışmış durumdaydı. 2020'de serbest kaldıktan sonra nesnelerin yerinde dönmesini sağlayan bir fenomen olan okyanus girdabına sıkışarak bilimsel gözlemcileri şaşırttı.
Aralık ayında A23a girdaptan kurtuldu ve o zamandan bu yana Antarktika kıtası ile Joinville Ada Grubu arasında bulunan ve ekolojistlerin 'buzdağı geçidi' olarak adlandırdığı bölgede hareket halinde. Bilim insanları buzdağının yolculuğunun Antarktika Sirküler Akıntısını takip ederek Güney Okyanusu'na, oradan da Güney Georgia'ya doğru olacağını tahmin ediyor.
Güney Georgia'nın kendisi yaklaşık 170 km uzunluğunda ve sadece 35 km genişliğinde ancak şu anda Cornwall büyüklüğünde (3,562 km kare) bir şey tarafından vurulmayacak.
A23a, ilk koptuğu zaman (buzullardan kopan buzdağlarının oluşumu için kullanılan terim) 3.900 kilometrekare büyüklüğündeydi ancak Antarktika'nın kuzeyindeki daha sıcak sularda ilerledikçe erimeye başlayacak ve buz parçaları kopacak.
Buzdağı daha küçük olsa da adaya çarpması halinde yine de büyük bir etki yaratması bekleniyor. Buzdan kayalıkları 400 metreye kadar çıkıyor ve son NASA uydu görüntüleri devasa buzdağının uzaydan görülebildiğini gösteriyor.
BM Genel Kurulu 2025'i "buzul yılı" ilan etti ve 21 Mart, Dünya Buzul Günü olarak belirlendi. Buzullar ısınan okyanus ve hava sıcaklıkları nedeniyle erime tehdidi altında olduğundan, gelecekte daha fazla mega buzdağı görmemiz muhtemel.
Ancak A23a son yıllardaki aşırı ısınmadan çok önce oluşmuştu, bu nedenle oluşumu ya da şu anda hareket halinde olmasından iklim değişikliği sorumlu tutulamaz. Ancak yerel halk buzdağlarının giderek artan bir tehdit oluşturduğunu bildiriyor. 2023 yılında A76 buzdağı Güney Georgia'da karaya oturmaya çok yaklaşmıştı. Kopan buz parçaları hâlâ adanın üzerinde, bazıları birkaç Wembley Stadyumu büyüklüğünde.
British Antarctic Survey (BAS), buz tabakalarının okyanusu nasıl etkilediğini anlamayı amaçlayan OCEAN:ICE projesinin eş liderliğini yürütüyor. Projenin liderlerinden okyanus bilimci Dr. Andrew Meijers şunları söylüyor: "A23a'nın sıkışıp kaldığı dönemlerden sonra tekrar hareket halinde olduğunu görmek heyecan verici. Bunun yerel ekosistem üzerinde nasıl bir etki yaratacağını görmek istiyoruz."
Bir yıl önce BAS araştırma gemisindeki araştırmacılar, Antarktika ekosistemlerinin ve deniz buzunun küresel okyanus karbon ve besin döngülerini nasıl etkilediğini anlamaya yönelik bir görev sırasında buzdağını yakından inceledi.
Görevin biyojeokimyacılarından Laura Taylor şöyle açıklıyor: "Dev buzdağlarının geçtikleri sulara besin sağlayarak, aksi takdirde daha az verimli alanlarda gelişen ekosistemler yaratabileceğini biliyoruz. Bilmediğimiz şey ise belirli buzdağlarının, ölçeklerinin ve kökenlerinin bu süreçte nasıl bir fark yaratabileceği."
"Buzdağının rotasının arkasında, hemen bitişiğinde ve önünde okyanus yüzey sularından örnekler aldık," diyen Taylor sözlerini şöyle sürdürdü: "Bu örnekler, A23a'nın etrafında nasıl bir yaşam oluşabileceğini ve bunun okyanustaki karbonu ve atmosferle olan dengesini nasıl etkilediğini belirlememize yardımcı olacak."