Haberin önemini yöneticiler çok eski tarihlerden beri kavramış ve kullanmışlar. İ.Ö. 59 yılında Sezar’ın duvar gazetesi Acta Diurna’dan, İ.S. 8. Yüzyılda Çindeki duvar gazetelerine kadar haber halkı bilgilendirmek amacıyla olduğu kadar yönlendirmek amacıyla da kullanılmış. Geçenlerde son bin yılın dünyayı en çok değiştiren kişisi seçilen Johann Gütenberg’in 1447’de matbaayı icat etmesiyle haberler artık kağıda basılarak okunmaya başlanmış. 1556’da dönemin güçlü kırallığı Venedik Notizie scritte adı altında basılan gazeteyi küçük bir para (gazetta) karşılığı satmaya başlamış. 17. Yüzyıla geldiğimizde Almanya, Fransa, İngiltere ve Belçika’da düzenli olarak gazeteler basılmaya ve dağıtılmaya başlamış. İngilizce “newspaper” sözcüğü gazetenin haber niteliğini açıklıkla ifade eder. 1844’te telgrafın icat edilmesinin ardından artık gazeteler dünyanın dört bucağından haber alma ve basma olanağına kavuşuyorlar. Kağıda basılı gazetelerin altın çağı 1890 ile 1920 arası kabul ediliyor. William Randolph Hearst, Joseph Pulitzer, ve Lord Northcliffe o dönemin medya imparatorları.

1941’de Amerikalı dahi çocuk Orson Welles ilk filmini, Citizen Kane (Yurttaş Kane) adlı filmi çeviriyor.  Bu film bugün halâ gelmiş geçmiş en iyi film sayılıyor. Filmde Welles’in kendisinin canlandırdığı Kane karakteri açıkça Amerikalı medya imparatoru William Randolph Hearst. Charles Foster Kane yayıncılığa diğerkâmlıkla ve idealistçe bir sosyal hizmet sağlama amacıyla başlıyor. Ancak güçlendikçe daha fazla güç peşinde koşmaya başlıyor ve gözü daha fazla, daha fazla güç edinmekten başka birşey görmez oluyor. Filmden iki diyalog:

Emily: Ama Charles, insanlar düşünecekler ki...
Charles Foster Kane: …ben ne düşüneceklerini söylersem onu düşünecekler!

Charles Foster Kane: Telgrafı oku.
Bernstein: "Küba’da kızlar çok güzel. Stop. Sana manzarayı anlatan şiirler yazıp gönderebilirim ama paranı israf etmek istemiyorum. Stop. Küba’da savaş falan yok. İmza Wheeler.” Ne yanıt verelim?
Charles Foster Kane: “Sevgili Wheeler, sen o şiirleri gönder, savaş çıkarmayı bana bırak.”

Gazeteler artık yalnızca haber verme değil, haberi yaratmaya, kamuoyu oluşturmaya, halkın düşünce ve görüşlerini biçimlendirmeye başlıyor. Her rejim, özellikle totaliter rejimler gazetelerin önemini kavramış ve halkın görüşlerini biçimlendirmekte bunları bazan acemice, bazan da ustaca kullanabiliyor.

1920’lerde radyonun, 1940’larda televizyonun ortaya çıkmasıyla artık gazetelerden değil, medyadan söz edilmeye başlanıyor. Gazetelerin tirajı düşüyor, insanlar haberleri önce radyodan sonra da televizyondan almaya başlıyorlar. Özellikle televizyonun her ailenin oturma odasını işgal etmesiyle, televizyonda karşımızda gördüğümüz kişiyle neredeyse akraba oluyor, söylediklerine güvenmeye başlıyoruz.

Devlet radyo ve televizyonları zaten devletin kontrolünde ve hâkim sınıfların aracı olan devlet radyo ve televizyonu da hâkim sınıfların çıkarını gözetmek amacıyla kullanıyor. İngiltere gibi bazı ülkelerde (İngiltere’de BBC, Avustralya’da ABC, Kanada’da CBC) devlet televizyonuna özerklik sağlanıyor ve bir ölçüde devletten bağımsız hareket edebiliyorlar. Daha sonra özel radyo ve televizyonlar yaygınlaşıyor. Bunların gelir kaynağı reklâmlar. “Parayı veren düdüğü çalar” misâli medyaya reklâmlar yoluyla mâlî kaynak sağlayanlar yayınların içeriğini de bazan doğrudan, bazan da dolaylı olarak kontrol ediyorlar. Bazan yumruk gibi sansür uygulansa da daha çok oto-sansür mekanizması işliyor. Devletin ya da reklâm verenlerin neyi kabul edip neye itiraz edecekleri bilindiğinde, ya da tahmin edildiğinde medya çalışanları, özellikle editörler kendi kendilerini sansürlemeye başlıyorlar. Böylelikle gerek devlet medyası, gerekse özel medya hakim sınıfların kontrolü altına girmiş oluyor.

Habercilikte haberin nasıl verildiği kadar, belki de ondan daha önemlisi, hangi haberin verileceği ya da verilmeyeceği önem kazanıyor. Sokaktaki insanı dolaylı olarak etkileyen bir ekonomik karar yerine falanca ünlü kişinin (ne ile ünlü oldukları belli olmayan “celebrity”lerin) iç çamaşırları veya kiminle kırıştırdığı ön sayfaya konarak kime hizmet ediliyor diye sorgulamamız gerekirken çoğumuz bu pislik seline kapılıp gidiyoruz. Medyayı kim kontrol ederse, halkın nabzını da o kontrol ediyor, kamuoyunu o biçimlendiriyor. Avrupa’nın en büyük 4. ekonomisi İtalya bu günlerde borç batağına batmış durumda. Ama medya durumu güllük gülistanlık göstermeye devam ediyor. Devlet televizyonu RAI sürekli politik baskı altında, en büyük özel televizyon istasyonları MEDIASET şirketine ait. Bu şirketin sahibi ise İtalyan Başbakanı Silvio Berlusconi.  Paralı televizyon SKY ITALIA Rupert Murdoch’un News Corporation’ının tekelinde.

Bugün 80 yaşında olan Melbourne doğumlu Rupert Murdoch, 21 yaşında babası Sir Keith Murdoch öldüğünden bu yana, yâni yaklaşık 60 yıldır medya ile haşır neşir. Avustralya’daki iki büyük medya şirketinden biri olan Murdoch’un News Corporation’ı bugün Avustralya’daki basılı medyanın büyük çoğunluğunu kontrol ediyor. Murdoch televizyona ilk kez ABD’de el atıyor. 1986’da Fox Broadcasting Company’yi kuruyor. 2000’lerde uydu televizyon, film sanayii ve internete el atıyor. Amerikan yayınevi HarperCollins dahil olmak üzere birçok yayınevini kontrol ediyor. Kişisel servetinin 6.3 milyar dolar olduğu tahmin edilen Murdoch ABD’deki en zengin 38. kişi ve dünyadaki en zengin 117. kişi. 2010 yılında Forbes dergisinin “Dünyadaki en Nüfuzlu Kişiler” listesinde dünyanın en güçlü 13. kişisi olarak yer almış. Dünyadaki her 3 kişiden ikisinin haber kaynağı Murdoch medyası.

Politikacılar Murdoch medyasının desteğini kazanmak için, en azından onu karşılarına almamak için perendeler atıyorlar. Çünkü biliniyor ki Murdoch’un desteklediği politikacılar iktidara geliyor ve Murdoch bir politikacıyı hedef tahtasına oturtursa o politikacının siyasal yaşamının sonu gelmiştir. Bir yorumcuya gore Murdoch “kazandırmıyor ama kazanacak olanları kestirip onları destekliyor”. Avustralya’da 1972 seçimlerinde Gough Whitlam ve İşçi Partisini destekledi ve Whitlam başbakan oldu. Hemen birkaç yıl sonra Whitlam’a sırt çevirdi ve 1975’te Whitlam başbakanlıktan azledildi. İngiltere’de Margaret Thatcher, Tony Blair, Gordon Brown ve şimdiki başbakan David Cameron hepsi Murdoch’un gücünün ayırdında olan ve onun desteğini almış kişiler. Hiçbir politikacı Murdoch’u karşısına almaya cesaret edemiyor.

İngiltere’de Murdoch imparatorluğundan News of the World’ün politikacılar dahil birçok kişinin telefonlarını dinlediğinin açığa çıkmasıyla ortaya çıkan skandalın boyutları giderek büyüyor. Birçok gazetecinin yanısıra daha önce olayı örtbas eden ya da üstüne gitmeyen üst düzey polis görevlilerinin başını yedi ve görünüşe göre sırada politikacılar var. Avustralya’da yasalar bir kişinin ya da şirketin aynı bölgede hem basın hem radyo, hem basın hem televizyon, hem radio hem televizyon işletemeyeceğini (cross-media ownership) belirtiyor. Başka ülkelerde de buna benzer yasalar var. Böylesi yasalar elbette Murdoch gibilerin nüfuzunu sınırlıyor. Bir söylentiye göre Tony Blair İngiltere başbakanı olmadan önce Avustralya’da Hamilton Island’da Murdoch’la bir görüşme yapıyor ve “cross media ownership” kurallarını değiştirmesi kaydıyla seçim kampanyasında kendisine destek olacağı pazarlığını yapıyor. Murdoch’un adamlarından birisi şimdiki başbakan Cameron’ın danışmanı. Böylesi üst düzey pazarlıklara, düzenlemelere kıyasla İngiltere’de ortaya çıkan skandal aslında çok daha önemsiz bir konu. Ama kamuoyunun tepkisi sonucu İngiltere hükûmeti harekete geçmek zorunda kaldı.

Kafamı kurcalayan, 80 yaşında, dünyanın en güçlü 13. kişisi ve 117. zengini bir adamın daha ne istediği.  İngiliz Baron Acton Piskopos Mandell Creighton’a 1887’de şöyle demiş:
“Güç insanı bozar, mutlak güç insanı tamamen bozar. Büyük insanlar hemen her zaman kötü insanlardır”. Aklıma yine Yurttaş Kane geliyor. Ömrünün sonunda bu güçlü ve müthiş nüfuz sahibi adam “rosebud” (gül tomurcuğu) diye sayıklıyor. Herşeyi var, gücü, parası var ama bir gül tomurcuğu, onun temsil ettiği sadelik, güzellik elde edilemiyor.

İngiliz fizikçi Sir Timothy John "Tim" Berners-Lee’nin 1989 Martında interneti ilk icat eden kişi olduğu söyleniyor. Ama onu bugünkü yaygın haline getirip her eve sokan kişinin Bill Gates olduğu yadsınamaz. Murdoch ve onun gibiler nasıl halkı, kamuoyunu, insanların gündemini, ne düşüneceklerini, nasıl düşüneceklerini biçimliyorlarsa, bence internet bunun tam aksini yapıyor. Bilgiyi, haberi demokratikleştiriyor. Bill Gates te dünyanın en zenginleri arasında. Microsoft’ta artık aktif olarak çalışmayan Bill Gates, karısıyla birlikte kurduğu vakıf yoluyla küresel sorunların çözümü yolunda (daha az vergi vermek için de olsa) servetinin bir bölümünü harcıyor. 2007 yılında vakıf bu yolda 28 milyar dolar harcamış. Geleceğin Rupert Murdoch ve imparatorluğuna değil, Bill Gates ve internete ait olduğuna inanmak istiyorum.