Milattan önce 469 veya 470 yılında doğduğu söylenen Sokrates yaşamının büyük bir bölümünü Atina’da geçirir. Bir taş ustası aynı zamanda bir heykeltıraş olan babası Sophronicus ve annesi ebe Phaenarete’nin oğlu olduğunu yazar tarihçiler. Sokrates’in hayat felsefesi Atina’da yaşayan genç nesil halkın ilgisini çeker. Sokrates yaşamı boyunca kendi felsefesini topluma yansıtmaya çalışır ama bu felsefenin kitabını, sonraki nesil için yazmamıştır.
Milattan önce 469 veya 470 yılında doğduğu söylenen Sokrates, yaşamının büyük bir bölümünü Atina'da geçirdi. Bir taş ustası aynı zamanda bir heykeltıraş olan Sophronicus ve ebe Phaenarete'nin oğlu olarak doğduğu bilinir. Sokrates'in hayat felsefesi, Atina'da yaşayan genç nesil halkın ilgisini çekti. Sokrates, yaşamı boyunca kendi felsefesini topluma yansıtmaya çalıştı, ancak bu felsefenin kitabını sonraki nesiller için yazmadı. Öğrencileri, onun felsefesini savunarak ve eserler bırakarak Sokrates'in mirasını sürdürdüler.
Öğrencileri arasında Aristoteles ve Platon en ünlüleridir. Kısa boylu Aristoteles, Büyük İskender'in akıl hocası olarak tanınır. Yunanca'da "Philo" kelimesi sevgi anlamına gelirken, "Sophia" bilgi anlamına gelir. İki kelime birleştirildiğinde "PHILOSOPHIE" yani bilgi sevgisi anlamına gelir. Sokrates, hayatı boyunca birçok öğrenci yetiştirdi ve bu öğrenciler onun felsefesini nesillere aktardılar. Öğrencisi Platon'un iddiası olan "Sorgulanmamış bir hayat yaşamaya değmez" düşüncesi, Sokrates'in öğretileri arasında yer alır.
Antik Atina'da yaşayan Sokrates’in ahlaki değerler konusundaki görüşleri çok tanrılı din kurallarına uymuyordu, bu da sorun yarattı. Tanrı bezirganlarının ortaya koyduğu EUSEBIA yani tanrılara sadakat kurallarına karşı gelmek suç olarak kabul edildi. Sokrates, kendi felsefesinden ödün vermeyince, onu suçlayarak mahkemeye çıkardılar ve ölümle yargıladılar.
Antik Atina mahkemelerinde yargılanan bir kişi için avukat yerine geçen iyi hitabet yeteneğine sahip insanlar savunmayı üstlenirdi. Sokrates ise hatip istemedi ve kendini savunmaya çalıştı. Aslında Sokrates, insanların fiziksel yapılarını değil, ruh ve karakter yapılarının değiştirilebileceğini savundu. İyilik ve kötülük kavramları Sokrates için çok önemliydi; kimse bilerek kötülük yapmaz, diyen Sokrates, erdem ve bilginin insan için hayati öneme sahip olduğunu vurgulardı; bilgiye sahip olan kişi erdem sahibi olur ve mutluluğun anahtarı budur, derdi.Ahlaklı olmanın bir erdem olduğunu öğrencilerine anlatırken Sokrates, "KENDİNİ BİL" sözünü kullanırdı ve bu iki kelime onun için çok önem taşırdı. Sokrates, yaşamı boyunca Atina dışına pek çıkmadı, ancak nadir seyahatlerinden birinde DELPHI'deki Apollon Tapınağı'ndaki "KENDİNİ BİL" sözlerini görmüştü.
Sokrates'in üç adımdan oluşan kendi yöntemi olduğu bilinir, "Sokratik Yöntem" olarak adlandırılan bu yöntemdeki adımlar şöyledir. Soru sormak, ironiye (alaya) başvurmak ve son olarak da bilginin doğurtulması (Mayotik adım)ç Yöntemi için "Ben bir ebeyim, insanlarda var olan bilgileri ortaya çıkarıyorum," der Sokrates.
Bilge kişiliği olan Sokrates’in bazı sözlerini öğrencisi Platon’un kayda aldığı bilinir.
Bunların bazılarını sizlerle paylaşmak isterim:
- Kötü insan yemek ve içmek için yaşar, iyi insan yaşamak için yer ve içer.
- Yalnız bir iyi vardır BİLGİ, bir de kötü CEHALET.
- Ben bilmediğimi bildiğim için diğer insanlardan farklıyım, der Sokrates.
- Erdem ruhun güzelliğidir.
- Galip asker , hiçbir zaman mağlup askerin üzerine eğildiği zamanki kadar yüksek değildir.
- Bir şeyleri değiştirmek isteyen insan, önce kendisinden başlamalı.
- Tok gözlülük doğal zenginliktir, lüks ise yapay yoksulluktur.
- Eğitimin pahalı olduğunu düşünüyorsanız, cehaletin bedelini hesaplayın.
MÖ 399 yılında aleyhine açılan davada Sokrates ölümle yargılanır. Atina’da var olan mevcut tanrılara ek tanrıların gelmesini savunduğunu, toplumu yanlış yönlendirdiğini iddia ederler. Suçlanır ve yargılanır. Kendisini savunacak bir hatip istemez Sokrates, kendini mahkemede savunur ama mahkeme Sokrates’in idamına karar verir. Bitki zehri içirirek öldürülür.
Sokrates’in Savunması, aynı adlı bir kitapta Platon tarafından kaleme alınır ve günümüze kadar ulaşır. Sokrates ölümünden sonra da yaşamış, düşünceleri, felsefesi ve bilhassa sözleri bu günlere kadar ulaşmıştır. Atina’da halk büyük bir hata yapıldığını haykırmış ama nafile.
İki kelimelik felsefede Sokrates ne kadar güzel söylemiş ‘ KENDİNİ BİL’ . İnsanların bedensel yaşamasından ziyade fikirlerinin yaşaması ve asırlarca güncel kalması ne kadar da önemlidir. Mavi gözlü Selanik’li Mustafa’nın sözü gibi ‘İstikbal Göklerdedir’.
Bu günlerde bir gazeteciyi daha demir parmaklıklar arkasına koymak için Adalet koşturmakta, ancak gazetecinin doğru fikirlerini, ideallerini demir parmaklıklar arkasına almanın imkansız olduğunu cahiller bilemezler. Erdem ve Ahlak yoksunu insanların basit oyunu, tıpkı Sokrates’in idamı gibi, diye bir sözüm geldi söyledim hem nalına hem mıhına.