İşçilerin Tarihi
1970 e vardığımızda sendikal hareket ve iktidar arasındaki manzara şöyleydi: Birkaç yıldan beri Türk-İş (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) konfederal (üst) yönetimi, patronlar ve Süleyman Demirel in yönetimindeki AP (Adalet Partisi) hükümeti, 1967 de kurulduğundan beri gittikçe güçlenen ve etkisi Marmara Denizinin eteklerinin çok ötesine yayılan DİSK...
Söz / Sözün Özü
Sözleşmek. Konuşmak. Söyleşmek. Yazmak. Yayınlamak : Tarihe, kendi tarihimize bir iz bırakmak. Bir katkıda bulunmak. Ana, baba, hala, teyze, amca, dayı, nene, dede ve benzeri büyüklerimizle söyleşiler yapmak : -Sözün gösterilmesi- için onları söyleşi yaparken kamerayla ölümsüzleştirmek. Evet Sözlü Tarihi canlandırmak. Sözlü Tarih?in olanaklarından en iyi biçimde yararlanmak mümkün.
İşçi Sınıfı
Var mı(ydı)? Yok mu(ydu)? Uzun çok uzun yıllar tartışması yapıldı: Osmanlı İmparatorluğu?nda ve hemen sonrasında Türkiye Cumhuriyeti de işçi sınıfı var mıydı? Yok muydu? İşçi Hareketi Tarihi konusuna 1960?ların ortasından beri merak, hem de ne merak, sardığım için o tarihten beri bu konu beni de birinci derecede ilgilendirdi.
Değerler Rabbi
İnsan doğayla ayrımını algıladığı andan itibaren algısıyla algıladığı arasında bir bağın olduğunu sezer. İlk elden duyusal bilinç düzeyinde de olsa bunun nedenlerini, gördüklerinin gerisinde neyin var olduğunun arayışına da başlamış olur. Algının kendisi bir üçlemenin birliğidir: algılanan, algılayan ve algı. Algı, şiddeti ve biçimi ne...
Eski bir yanardağı Aborijin hikayesi
Uzun zaman önce, Avustralya?nın güneydoğusuna dört dev yaratık gelmiş. Üçü, kıtanın diğer bölgelerine yürüyüp gitmiş ancak biri yere çömelmiş. Vücudu, Budj Bim adındaki bir yanardağa, dişleri ise yanardağın lavlarına dönüşmüş. Günümüzde bilim insanları, bölgedeki Aborjin Gunditjmara halkı tarafından anlatılan bu masalın aslında geçmişe dayanan bazı temelleri olabileceğini düşünüyor.
Kötülüğün Sıradanlığı
Okullardaki tarih kitaplarının içeriğini hatırlayın; eğitim süreci içinde size öğretilen tarih sanat tarihi ya da bilim tarihi değil, ağırlıklı olarak savaş tarihidir. İnsanlık tarihi gerçekten de büyük savaşlar ve katliamlarla doludur. İnsanlığın tuttuğu kayıtların atılım yapması dolayısıyla yirminci yüzyıl içinde yer alan bu korkunç şiddet olaylarına daha detaylı olarak tanıklık etmekteyiz.
KAOTİKA
-En parlak yıldızlar en büyük kaostan doğar- (Nietzsche.) Evrende var olan her şey olduğu haliyle kendini ortaya koyuş biçimi olarak bir ifadedir, bu haliyle kendinde nasılsa öyledir. İnsan dışındaki her varlık verili haliyle zorunlu-doğal yasalılığın hükmü altındadır. Görünüşler her ne kadar değişiyor olsa da yasalılık değişmeden kalır.
Türk ulusunu Araplaştırma projesi
Amerikalı ünlü siyaset bilimci Samuel P. Huntington 1996 da yayınlanan kötü şöhretli kitabı -Uygarlıklar Çatışması: Dünya Düzeninin Yeniden-İnşası-nda dünyayı şu dokuz uygarlık kümesi arasında paylaştırır: Batı, Latin Amerika, Afrika, İslami, Çini (Sinic), Hindu, Ortodoks, Budist ve Japon. Huntington a göre dört ülke ise, son tahlilde bu kümelerden birinde yer...
Güney Afrika daki mağarada 170.000 yıllık küllerde bulunan kömürleşmiş parçalar, şimdiye kadar bilinen en eski pişirilmiş kök sebzeleri çıktı. Bulgular, gerçek -paleo diyetin- modern patateslere benzer şekilde karbonhidrat bakımından zengin birçok kavrulmuş sebzeyi içerdiğini gösteriyor. Araştırma lideri Lyn Wadley, Bence insanlar karbonhidratlar ve proteinlerin bir...
Bilim insanları yıllardır evrenimizin alışılmadık özelliğini düşünüyor. Evren, geçmişte olduğundan daha hızlı genişliyor gibi görünüyor. Bilim insanları, evrenin genişlemesini etkileyen bilinmeyen bir özelliği olduğunu söyledi.NASA'nın en güçlü uzay gözlemevi olan Webb teleskobundan elde edilen yeni ölçümler, arkasındaki araştırmacılara göre kozmosun en derin gizemlerinden birini açıklamaya katkı sunabilir. ...Devamı.»
Kimyasal analizler, Sheba'nın yapraklarının ve reçinesinin, iltihap önleyici ve kanser karşıtı özellikleri olduğu bilinen doğal bir bileşik olan pentasiklik triterpenoid maddesiyle dolu olduğunu gösterdi. Aralarında Amerika Birleşik Devletleri (ABD), İsviçre ve İsraillilerin de yer aldığı uluslararası bir araştırma ekibi, İncil'de sözü edilen ve şifalı özelliklere sahip olduğuna inanılan kayıp bir bitkiyi yeniden yetiştirdi. ...Devamı.»
Tarımın insanlıkla başladığını düşünenler yanılıyor… Yeni bir araştırma, karıncaların milyonlarca yıldır kendi gıdalarını yetiştirdiğini ortaya koydu. Bilim insanları, 66 milyon yıl önce bir göktaşının Dünya'ya çarparak 5. kitlesel yok oluşu tetiklediği sıralarda karıncaların mantar yetiştiriciliğine başladığını bildiriyor. Kretase-Paleojen yok oluşu, dinozorları yeryüzünden silerken mantarların büyümesini sağlamış. Göktaşının fotosentezi engellemesiyle çürüyen bitkiler, karıncalarla mantarların halihazırda sürdürdüğü ortaklığı başlatmış. ...Devamı.»
Bulgular, Hazar kıyılarındaki kültürel bağların, bu oyun sayesinde geçmişte sanıldığından daha geniş bir bölgeye uzandığına işaret ediyor. 4 bin yıl öncesinde insan etkileşimlerinin oyunlarla nasıl geliştiğine dair ipuçlarını açığa çıkaran yeni bir araştırma, Antik Mısır'da popüler olan Tazılar ve Çakallar isimli masa oyununun büyük ihtimalle Güneybatı Asya'da ortaya çıktığını keşfetti. Arkeologlar, modern Azerbaycan'daki çeşitli kazı alanlarında, antik oyunun MÖ 2000'li yıllardan kalma kaya oymalarını buldu. Bu da oyunun, bölgedeki sığır çobanları arasında erken bir tarihte yayıldığına işaret ediyor. ...Devamı.»
Yaygın kabul gören Kurgan hipotezi, Avrupa dillerini de açıklıyor. At binmek vücudu zorlasa da iskeletin görünümünü de değiştirebilir mi? Bu sorunun yanıtı "evet" ama Colorado Boulder Üniversitesi'nden arkeologlar, insanlığın atlarla ilişkisinin tarihine yönelik bir itirazı yine de geliştirdi. Yeni çalışmada konuya dair güncel araştırmalarla birlikte binlerce yıllık insan kalıntıları incelendi. Ata binmenin kalça ekleminin şeklini değiştirmek gibi izler bıraktığı bulundu. ...Devamı.»
Hakemli bilimsel dergi Physical Review D'de yayımlanan araştırmada, kara deliklerin aslında 'donmuş yıldızlar' adı verilen, soğumuş ve artık ışık veya ısı yaymayan yıldızlar olduğu öne sürüldü. Kara delikler, bilimin kurallarına meydan okuyan ve birçok paradoksla ilişkilendirilen nadir gök cisimlerinden biri. Ancak yeni bir araştırma, kara delikler hakkında bilinen her şeyi değiştirebilecek bir hipotez öneriyor. Hakemli bilimsel dergi Physical Review D'de yayımlanan araştırmada, kara deliklerin aslında "donmuş yıldızlar" adı verilen, soğumuş ve artık ışık veya ısı yaymayan yıldızlar olduğu öne sürüldü. ...Devamı.»
"Bu muhteşem beynin bir bedeli var". İnsan beyninin daha fazla büyüyen bölgelerinin daha hızlı yaşlandığı saptandı. 6 ila 7 milyon yıl önce ortaya çıkan insanları, yakın akrabaları olan diğer primatlardan ayıran en önemli özelliklerden biri büyük bir beyne sahip olması. Milyonlarca yıllık evrim sürecinde büyümekle kalmayıp karmaşık bir yapıya da bürünen insan beyni, dille iletişim kurmaktan geleceği planlamaya kadar pek çok avantaj sağlıyor. ...Devamı.»
Homeros’un ünlü İlyada Destanı’nda, Anadolu’nun binlerce yıllık geleneksel lezzeti telemenin tarifi bulundu. Keçi sütüne incir sütü damlatılarak elde edilen bu eşsiz tat, günümüzde Yörükler tarafından hala yaşatılıyor. Troya Müze Müdürü Rıdvan Gölcük, yaptıkları araştırma sırasında keşfettikleri Anadolu'da "çobanaşı" olarak da bilinen telemenin tarifine ilişkin Troya Müzesi'nde basın mensuplarına bilgi verdi. ...Devamı.»
BNT116 olarak bilinen aşının ilk faz denemeleri toplamda 130 hasta üzerinde yapılacak. Prof. Dr. Uğur Şahin'in CEO'luğunu yaptığı Almanya merkezli biyoteknoloji şirketi BioNTech firması tarafından üretilen ve BNT116 olarak bilinen dünyanın ilk akciğer kanser aşısının ilk faz denemeleri, Türkiye de dahil olmak üzere toplamda 7 ülkede başlatıldı. Yapılan açıklamaya göre ilk klinik denemeler, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Almanya, Macaristan, Polonya, İspanya ve Türkiye dahil olmak üzere yedi ülkede 34 araştırma merkezinde gerçekleştirilecek. ...Devamı.»
Kırık camlar teorisinin doğuşu, Amerikalı suç psikoloğu Philip Zimbardo’nun 1969 yılında gerçekleştirdiği bir deneye dayanmaktadır. Amerikalı sosyal bilimciler George L. Kelling ve James Q. Wilson’un 1982 yılında Atlantic Monthly Dergisi’nde yayımlanan “Kırık Camlar: Polis ve Mahalle Güvenliği” başlıklı makalesiyle bir teori olarak anılmaya başlamış ve bu ismi almıştır. Deney şu şekilde gerçekleşmiştir: Zimbardo New York eyaletinin kuzeydoğusunda yer alan fakir ve suç oranları yüksek bir bölge olan Bronx’da ve Kaliforniya’da bulunan zengin ve suç oranları düşük bir yer olan Palo Alto’da birbirine benzeyen ve plakaları olmayan iki arabanın bırakılmasını istemiştir. ...Devamı.»
İspanya'da bir mezarda bulunan bir vazoda bir erkeğe ait yakılmış kalıntılar, altın bir yüzük ve rengi değişmiş beyaz şarap olduğu tespit edilen yaklaşık 5 litre sıvı bulunmuştur. İspanya'da 2000 yıllık bir Roma anıt mezarında bulunan kırmızımsı bir sıvının, yapılan kimyasal analizler sonucunda bilinen en eski sıvı şarap olduğu ortaya çıktı. ...Devamı.»
Otizminliler çok nadir bir geni taşıyorlar. Bilim insanları otizmin arkasında Neandertal genlerinin yatabileceğini buldu. Modern insanların, en yakın akrabalarından Neandertallerle çiftleşmesi sonucu iki tür arasında gen aktarımı yaşandığı biliniyor. Bugün Avrasya'da yaşayan insanların genomunun yaklaşık yüzde 2'si Neandertal DNA'sı içeriyor. Nesli 40 bin yıl kadar önce tükenen Neandertallerin genleri, modern insanların üzerinde acıya duyarlılıktan nikotin bağımlılığına kadar çeşitli etkiler yaratıyor. ...Devamı.»
Bilim insanları, labirentte koşan sıçanların izleyecekleri yeni rotaları uyurken bulduğunu söylüyor. Alzheimer gibi nörolojik rahatsızlıkların daha iyi tedavi edilmesini sağlayabilecek yeni bir araştırmaya göre, beyin uyurken sadece geçmiş olayları tekrarlamakla kalmıyor, aynı zamanda gelecekteki deneyimleri de öngörüyor. Daha önce yapılan çalışmalarda, şekerlemenin hemen ardından ve uzun uyanıklık ya da uyku yoksunluğu periyotlarının sonrasında düzenlenen hafıza performansı testleriyle uykunun hafıza ve öğrenmede oynadığı kritik öneme sahip rol ve yeni deneyimlerin istikrarlı anılara dönüşmesindeki etkisi sınanmıştı. ...Devamı.»
Bilim insanı, 8 aylık macerası boyunca balıkçılık ve adacıktaki bitki kaynakları sayesinde besin ihtiyacını karşılayacak.Yeni Kaledonyalı bilim insanı Matthieu Juncker, iklim değişikliğinin etkilerine karşı özellikle savunmasız ekosistemi gözlemlemek için Fransız Polinezyası'ndaki ıssız bir küçük adada sekiz ay geçirecek. Macerası çarşamba günü başlayan kaşif ve doğa bilimci, AFP'ye yaptığı açıklamada, "Issız bir adaya gidip tek başına yaşamak benim için bir çocukluk hayaliydi. Ben bu yeni deneyimimle çevrenin durumunu ve üzerinde uygulanan baskıları bilimsel metotlarla gün yüzüne çıkarmak istiyorum.” dedi. ...Devamı.»
ABD'de beynine implant yerleştirilen bir kişinin düşünceleri 25 dakika boyunca okundu. Wall Street Journal'ın (WSJ) dün yayımladığı haberde implantın, Parkinson hastalığından muzdarip Jeffrey Keefer'a takıldığı aktarıldı. 71 yaşındaki Keefer'ın hastalık nedeniyle ameliyata girdiği, cerrahi operasyon öncesinde de doktorların implantı beyninde denemesi için izin verdiği belirtildi. Precision Neuroscience firmasının geliştirdiği Layer 7 Cortical Interface adlı implantın üzerindeki elektrotlar, Keefer'ın beynine bağlandı. ...Devamı.»
Pi Günü, matematik dünyasında özel bir yere sahip olan ve yaklaşık 3.14 olarak bilinen pi sayısının kutlandığı bir gündür. Pi sayısı, bir dairenin çevresinin çapına oranı olarak tanımlanır ve matematik, fizik, mühendislik gibi birçok alanda temel bir sabit olarak karşımıza çıkar. Pi Günü'nün tarihi, Amerikan tarih biçimindeki (ay/gün) 3/14 ile pi sayısının en yaygın yaklaşık değeri olan 3.14 arasındaki benzersiz eşleşmeden kaynaklanır. Bu eğlenceli tesadüf, pi sayısının kutlanması için mükemmel bir gün sağlar. 1988 yılında San Francisco'da bulunan Exploratorium müzesinde fizikçi Larry Shaw tarafından ilk kez kutlanmaya başlanmıştır. ...Devamı.»
Yeni araştırma tüm canlılar için en ideal sıcaklığı ortaya koydu. Bulgular, dünya genelinde zaten azalmakta olan biyoçeşitliliğin daha da azalacağına dair artan kanıtlara yenilerini ekliyor. Yeni bir araştırmaya göre dünyadaki tüm türler "ideal" 20 santigrat derecede gelişiyor gibi görünüyor ve kara türleri değişen iklime uyum sağlamak için daha fazla mücadele edebilir. ...Devamı.»
Dilbilimciler, Avustralya’nın Kuzey Bölgesi’nde Warlpiri halkının yaşadığı uzak bir köy olan Lajamanu’da gelişen yeni bir dil keşfetti. Muhtemelen daha önce Light Warlpiri dilinde anlatılan bir hikaye duymadınız. Light Warlpiri veya Warlpiri rampaku olarak bilinen bu dil, standart Avustralya İngilizcesinin farklı unsurlarının, kuzey Avustralya’daki birkaç bin yerli tarafından konuşulan bir Aborjin dili olan Warlpiri ve 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında Avrupa ve Afrika dillerinin etkileşiminden meydana gelen İngilizce tabanlı Kriol ile harmanlanması ile oluşmuş karma bir dil. ...Devamı.»
Türkiye uzaya ilk adımını attı ve astronotumuzun ilk sözleri “İstikbal Göklerdedir” oldu.. Bu yazımda belki insanlık için küçük ama Türkiye için çok büyük bir adımdan bahsedeceğim. Geçtiğimiz iki haftada uzay severler ve bilim severler olarak en önemli gündemimiz uzaya gönderilen ilk Türk vatandaşı astronotumuzdu. Bilindiği üzere İlk Türk vatandaşı astronotumuz Alper Gezeravcı, beraberinde 3 astronot ile beraber Axiom Mission-3 adlı uzay uçuşu görevi ile, Uluslararası Uzay İstasyonu’na 13 bilim misyonunu gerçekleştirmek üzere Amerika’nın Florida eyaletinde bulunan NASA’ ya ait Kennedy Uzay Merkezi’nden Türkiye saatiyle 19 Ocak 2024 00:49’ da gerçekleşen fırlatma ile gönderildi. ...Devamı.»
Günümüzde, antik dünyanın yedi harikasından biri olarak anılan, 4500 yıllık meşhur Büyük Giza Piramidi, tüm dünyadan ziyaretçilerin akınına uğruyor. Ancak, Kaliforniya’daki “Beyaz Dağlar”ın (White Mountains) yükseklerinde, Giza Piramidi’nden yüzlerce yıl daha eski bir doğa harikası mütevazı bir şekilde gizlenmekte. Methuselah adıyla bilinen Bristlecone Çamı – bir çeşit Dikenli Çam Ağacı (Pinus longaeva), Dünya üzerindeki en yaşlı tekil ağaç olarak Guinness Dünya Rekoruna sahip. 4850 yıldan fazla olan yaşı, çekirdek örnekleriyle saptanmış. ...Devamı.»